donderdag 29 januari 2015

Lucifer, Joost van den Vondel

Algemene informatie
Boekverslag Lucifer
Joost van den Vondel, Lucifer
Eerste druk: 1654, Amsterdam
Gelezen druk: 1923, hertaald door J.F.M. Sterck
‘Lucifer’ is een treurspel.

Samenvatting
Lucifer is een toneelstuk en bevat 5 bedrijven, van elk bedrijf volgt een korte samenvatting:
 eerste bedrijf:
Lucifer heeft Apollion naar het aardse paradijs gestuurd om te kijken wat God aan de mens geschonken heeft. Apollion verteld dat het aardse paradijs veel beter is dan het hemelse. Hij heeft het liefdesspel gezien. Dan komt de Gabriël met de Rei der Engelen en verteld dat de engelen ondergeschikt zijn aan de mens.

 tweede bedrijf:
Lucifer vertelt de engelen wat het besluit betekent: slaven voor de mens zijn ze nu. Belzebub denkt aan verzet en probeert Lucifer, de loco-god, ervan te overtuigen dat hij persoonlijk vernederd is. Dit werkt uiteindelijk en samen met Apollion en ook Belial  komt het verzet tot stand.

 derde bedrijf:
De engelen die het niet eens zijn met 'het besluit Gods' en zich dus bij Lucifer voegen (Luciferisten) komen bij elkaar en klagen over het onrecht wat hun is toegedaan. Belzebub zegt dat de Luciferisten gelijk hebben en de trouwe Rei der Engelen niet. Om dit conflict op te lossen heeft hij maar 1 manier en dat is geweld. Dan verschijnt de veldheer van God: Michaël. Hij beveelt de Luciferisten hun geweld op te geven. Dan vertrekt hij. Lucifer neemt van de luciferisten de strijdbijl aan: hij zal geweld met geweld bestrijden.

 vierde bedrijf:
Gabriël geeft Michaël de opdracht om met zijn leger tegen de luciferisten te vechten. Ondertussen spreekt Lucifer zijn troepen toe, met weinig enthousiasme. Dan komt Rafaël met een olijftak. Hij probeert Lucifer tot inkeer te brengen. Maar daar komt Michaëls leger al aan.

 vijfde bedrijf:
De strijd barst los: de luciferisten vechten in een halve maan (symbool van ongeloof) en de engelen in een 3hoek (symbool van drieënheid). Na een tijd komen Lucifer en Michaël tegenover elkaar te staan. Michaël probeert zelfs dan nog Lucifer tot inkeer te brengen, maar die is door het dolle heen en slaat in op Michaëls schild. Hierdoor breekt de strijdbijl van Lucifer en schiet Michaël met zijn bliksem op hem. Lucifer stort van de hemel en verandert in een 7 koppig monster (overeenkomend met de 7 hoofdzonden). Lucifer stuurt Belial naar het aardse paradijs en met behulp van de slang weet hij Adam en Eva tot zonde te laten verleiden.

Verwachting

‘Lucifer’ is een werk van Joost van den Vondel, geschreven in 1654. Hierdoor ontstaan er verschillende problemen. Ten eerste is het taalgebruik zodanig verouderd, dat de boodschap van het stuk op sommige punten onduidelijk is. Ten tweede worden  eventuele maatschappijkritische uitlatingen veel minder snel opgepikt, omdat het stuk inmiddels 361 jaar oud is. Een derde probleem is, dat dit werk een toneelstuk is, met zang en dans. Wanneer je het boek leest, krijg je dus niet het hele verhaal mee, maar mis je dingen die op het toneel wel over worden gebracht.
Desalniettemin ben ik vol goede moed begonnen aan dit werk. Ik heb voor ‘Lucifer’ gekozen, omdat ik graag nog een werk van Vondel aan mijn leeslijst wilde toevoegen. ‘Lucifer’ heb ik gekozen, omdat het een van de bekendste werken van Vondel is. Verder gebied de eerlijkheid het te zeggen, dat dit boek ook het eerste boek van hem was, wat ik uit de kast trok.
Ik wist van tevoren van de problemen waar ik tegenaan zou lopen. Ik heb het boek daarom met een open vizier gelezen, zonder verwachtingen of vooroordelen.

Motieven

Een terugkerend motief in dit boek is trouw. Aan het begin van het boek is iedereen trouw aan God. Als de engelen ondergeschikt worden aan de mens, pikt Lucifer dit niet en jut hij alle engelen op om hem te steunen om de mens van zijn troon te stoten. Een derde deel van de engelen steunt hem, de Luciferisten. Deze zweren zowel trouw aan God als aan Lucifer. Als de slang Eva overtuigd om de vrucht van de door God verboden boom te eten, verbreekt zij en later ook Adam de trouw aan God, door niet naar hem te luisteren.
De strijd tussen goed en kwaad, of beter gezegd tussen God en het kwaad. Niet alleen het hele boek staat er bol van, maar ook,  hoe kan het ook anders, de bijbel en zo ongeveer de gehele moderne literatuur. Er is ook geen middenweg tussen goed en kwaad, geen nuancemogelijkheid of afzwakking van een van beide kanten. Er is maar een keuze, God of Lucifer.



Thema

Het thema van het boek is jaloezie.  Lucifer is jaloers op het hoge aanzien dat de mens krijgt en hij kan het niet verdragen, dat hij een mindere dienaar van de mens is. Deze jaloezie leidt uiteindelijk tot een opstand tegen God, wat ook een belangrijk aspect van het verhaal is. De opstandigheid komt echter voort uit Jaloezie en machtswellust.

Beoordeling

De schrijfstijl is, zoals al eerder is gezegd, uitdagend. Het werk is wel hertaald, maar die hertaling is inmiddels ook weer 90 jaar oud. Het blijft dus moeilijk om elk detail van het boek te begrijpen en te onthouden. Gelukkig was deze druk ook voorzien van een verklarende woordenlijst onderaan elke bladzijde, zodat er uiteindelijk weinig onduidelijkheden overbleven.
Een citaat ter verduidelijking:
Gabriël
"Och, Adam is gevallen;
De vader en de stam van ’t menselijk geslacht
Te jammerlijk, te droef alree ten val gebracht
Hij leit ertoe"

vertelperspectief

Het vertelperspectief is in dit boek zeer interessant, aangezien we dit verhaal al kennen uit de bijbel. Hierin wordt dit verhaal verteld uit het perspectief en de gedachten van de mens. ‘Lucifer’ laat echter het perspectief van de engelen zien, iets wat ik tot nu toe nog nooit had gedaan. Het verduidelijkt het hele verhaal, zoals dat in de bijbel geschreven staat.

Personages

-Lucifer; de plaatsvervanger van God in de hemel. Hij heeft 3 eigenschappen: verhevenheid, staatszucht en hoogmoed. Lucifer is de enige in de hemel die twijfel bezit. De anderen zijn of goed of slecht. Hij wipt steeds heen en weer tussen 2 polen.
 -Gabriël; Strijder van God. Hij vertolkt de beslissingen van God.
-Michaël; Wie is als God. Hij is de veldheer van God.
-Rafaël; God geneest. Hij is de beschermengel.
-Uriël; God is mijn licht. Hij is de schildknaap van Michaël.
 -Belzebub; Heer der Vliegen. Met vliegen wordt bedoeld de duivels die door de lucht zwermen.
-Belial; Nietsnut, perverse, verworpene.
-Apollion; iemand in het eeuwig verderf storten. Hij is de verderver.

Eindoordeel

‘Lucifer’ is een zeer interessant boek om te lezen. Dit komt vooral door het vertelperspectief. De problemen, die aan het begin zijn geschreven, maken dat dit boek niet geweldig leuk is om te lezen. Het verhaal zou meer eer aangedaan worden als het op de planken wordt opgevoerd. Van het boek komt de spanning van het verhaal, 361 na de eerste publicatie, helaas niet goed meer over. Ik zou het boek daarom willen waarderen met een zeven.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten